نفت و تاریخچه صنعت نفت

این مقاله شامل 67 صفحه می باشد.

با توجه به سياست صنعتي شدن هر چه بيشتر کشور ، فروش کمتر نفت خام به منظور جلوگيري از صادرات تک محصولي ، جايگزيتي آن به وسيله ساير مواد ، وجود منابع و ذخائر گاز و نفت و همچنين با توجه به امکانات طبيعي و جغرافيايي کشور ، لزوم توسعه صنعت نفت امري است ضروري که بايد از اولويت بالايي برخوردار باشد به ويژه که از يک طرف با سرمايه گذاري در اين صنعت در بلند مدت , صادرات فراورده هاي نفتي ، محصولات پتروشيمي مي تواند جايگزين نفت خام گردد و از سوي ديگر با توليد هر ماده « پايه » امکان اشتغال به کار تعداد زيادي از افراد جامعه در صنايع پايين دستي وجود خواهد داشت ، به هر تقدير همان طور که مي دانيد از نفت خام فراورده هايي تهيه مي شود که کاربرد و استفاده از آنها مختلف و متفاوت است و مي تواند فعاليت هاي گوناگون صنعتي را به نحوي در بر گيرد که شديداً در مسائل اقتصادي و اجتماعي موثر افتد . پوشيده نيست که بازارهاي داخلي و خارجي اين صنايع عظيم است که چرخ هاي اقتصادي جامعه را در جهت فعاليت و اشتغال عده کثيري از افراد کشور به حرکت درمي آورد .

جروف سه گانه نفت از نظر سياست دو تفکر را متبادر به ذهن مي کند ، نخست ( نابودي ، فقر ، تباهي ) که ناشي از سياست غلط در استخراج و صدور طلاي سياه است و ديگر توجه دولتمردان و سياستمداران جامعه به رسالتي است که در قبال ملت و کشور خود دارند و مآلاً (نيروي خلاق – فر و شکوه – ترقي و تعالي) به ارمغان خواهد آورد که با راهبردي صحيح در جهت توليد و عرضه فراورده هايي باارزش افزوده بالاتر ، موجبات شکوفايي بيشتر اين صنعت را فراهم آورده ، در نتيجه چرخ هاي اين صنعت عظيم در جهت رونق اقتصادي و رفاه جامعه به حرکت درخواهد آمد .

در شرايط کنوني , در کشور ما صنايع نفت و گاز نقش ارزنده اي را در تأمين بيش از 96 درصد انرژي کشور دارد . افزون بر آن ، استفاده از نفت و گاز به عنوان خوراک صنايع پتروشيمي و توليد فراورده هايي با ارزش افزوده سيار بالا نقش مضاعفي را به خود اختصاص داده است .

نفت و تاريخچه صنعت نفت :

نفت « پترول » يا به اصطلاح روغن هاي معدني مخلوطي از هيدروکربورها مي باشد که منابع آن اغلب در اعماق زمين وجود دارد . انگليسي ها کلمه لاتين آن ( پترولئوم ) را پذيرفته اند در صورتي که آلماني ها آن را « اردل » (Erdol) به معناي روغن زميني مي نامند .

اين ماده را از قرن ها پيش به صورت گاز در آتشکده ها يا به فرم قير ( ماده اي که پس از تبخير مواد فرار يا سبک نفت ، از آن باقي مي ماند ) مي شناخته اند به طوري که در کتب مقدس و تاريخي اشاره شده است در ساختمان برج بابل از قير استفاده گرديده و کشتي نوح و گهواره ي حضرت موسي (ع) نيز به قير اندوده بوده است .

بابلي ها از قير به عنوان ماده قابل احتراق در چراغ ها و تهيه ساروج جهت غير قابل نفوذ نمودن سدها و بالاخره جهت استحکام جازها استفاده مي کرده اند . مصري ها در قديم مردگانشان را با آن موميايي مي نموده اند . مردم در ايران ، روماني ، باکو ، هند قبل از ميلاد مسيح به صورت گوناگون اين ماده را مورد استعمال قرار داده اند .

مدت زمان مديدي مورد استعمال نفت براي مصارف خانگي و يا به عنوان چوب کننده بوداما از آغاز قرن شانزدهم ميلادي روز به روز موارد استعمال آن رو به افزايش نهاد تا اينکه در سال 1854 ميلادي ( در شهر گايسي در اروپاي مرکزي ) دو نفر داروساز وجود يک فراکسيون سبک قابل اشتعال را در روغن زميني تشخيص دادند و همچنين به کمک تقطير , مواد ديگري به دست آوردند که براي ايجاد روشنايي به کار مي رفت . براساس اين کار آزمايشگاهي بود که بعداً دستگاه هاي عظيم تصفيه نفت طرح ريزي و مورد بهره برداري قرار گرفت .

صنعت نفت با احداث چاه نفت دارک در منطقه پنسيلوانياي اتازوني در 27 اوت 1859 ميلادي با توليد روزانه 1600 ليتر آغاز شد . اين صنعت ابتدا در برخي کشورها مانند کانادا ، روسيه ، ايتاليا و سپس با گذشت چند دهه ، دامنه اکتشاف آن به منطقه خاورميانه و خاور دور گسترش يافت .

در پنجم خرداد 1287 شمسي مطابق با 26 مي 1908 ميلادي گروهي از مکتشفين پس از هفت سال تفحص در تپه ها و کوه هاي جنوب غربي ايران بالاخره ثمره زحمات و کوشش خود را در مسجدسليمان واقع در دامنه ي جبال زاگرس و يا بهتر در کوه هاي بختياري يافتند و بدين ترتيب از اين تاريخ صنعت نفت ايران پا به عرصه وجود گذاشت . ساختمان اولين خط لوله به طول 163 مايل بين مسجدسليمان و آبادان تشکيل يک پالايشگاه در جزيره آبادان داد که مدت سه سال طول کشيد و نخستين جريان نفت به پالايشگاه در سال 1911 ميلادي صورت گرفت .

يکي از مناطق سرشار از ذخائر نفت و گاز منطقه خليج فارس مي باشد . هشت کشور ايران ، عراق ، کويت ، عربستان ، قطر ، امارات عربي متحده ، بحرين و عمان به عنوان کشورهاي ساحلي خليج فارس ، حدود %65 ذخائر نفت و %32 ذخائر گاز جهان را در اختيار دارند . در اين ميان ايران با %21 تريليون متر مکعب داراي بيشترين ذخائر نفت در منطقه مي باشند .

نفت خام :

نفت خام ماده اي است تيره رنگ که در طبيعت به صورت مايع و جامد يافت مي شود که مخلوطي از هيدروکربن هاي مختلف مي باشد . قسمت اعظم مواد تشکيل دهنده نفت شامل آلکانها ( هيدروکربن هاي زنجيري سير شده يا اشباع ) و هيدروکربن هاي آروماتيک مي باشند . نفت خام همچنين داراي ترکيباتي از عناصر گوگرد , اکسيژن ، نيتروژن و مقدار کمي ترکيبات معدني و فلزات مي باشد . بديهي است که نسبت اين مواد در نفت استخراج شده از نقاط مختلف زمين متفاوت است و ترکيبات محتلف نفت خام بنا بر موقعيت محلي ميدان نفتي و زمان تشکيل آن و حتي بنا بر ژرفاي منبع متعددند ، چنانچه نفت دو چاه نزديک به هم مشخصات يکساني ندارند ، مثلاً برخي چاه ها نفت سفيد سبکي توليد مي کنند که حتي به طور مستقيم نيز مي توان از آن استفاده کرد ، در صورتيکه نفت خام برخي از چاه ها سنگين و به آسفالت شبيه است .

خواص نفت

این متن شامل 95 صفحه می باشد 

مشخصات نفت

نفت خام به جهت وجود ترکیبات گوگرد بوی نامطلوبی دارد. بخش اعظم نفت خام از هیدراتهای کربن تشکیل شده و مقدار کمی عناصر دیگر نیز به آن مخلوط می‌گردد، که این عناصر در زیر با درصدشان نشان داده شده‌اند.

عنصر حداقل درصد وزنی حداکثر درصد وزنی

کربن 82.2 87.1

هیدروژن 11.8 14.7

گوگرد 0.1 5.5

اکسیژن 0.1 4.5

نیتروژن 0.1 1.5

 جدول ازسلی (1985)

دراین جدول عناصر دیگری مانند وانادیوم ، نیکل و اورانیوم با درصد وزنی حداکثر 0.1 در ترکیب نفت خام موجود هستند. بعلاوه در خاکستر نفت خام آثاری از عناصر C r ، Cu ، Pb ، Mn ، Sr ، Ba ، Mo ، Mg ، Ca ، Ti ، Al ، Fe و Si یافت می‌شود که بعضی از عناصر بالا مانند V-Ni-U احتمالا در رابطه با عنصر ارگانیکی اولیه (مادر) بوجود آمده و بعضی دیگر از عناصر مشخصات ژئوشیمیایی سنگ دربرگزیده را نشان می‌دهند.

قابل ذکر است که آثاری از نمک ، آب و سولفید هیدروژن نیز درنفت خام مشاهده می‌شوند.

خواص فیزیکی نفت خام

ویسکوزیته

همانطور که نفت خام ممکن است با دخالت عواملی به رنگهای زرد ، سبز ، قهوه‌ای ، قهوه‌ای تیره تا سیاه مشاهده گردد، لذا ویسکوزیته متغیر را برای آنها خواهیم داشت. بنابراین نفت خام درسطح زمین دارای ویسکوزیته بیشتر بوده و بعبارتی ویسکوزتر است. چون در مخزن زیرزمینی یکی از عوامل دخیل حرارت موجود درمخزن می‌باشد، که همراه با این عامل ، عمق نیز موثر می‌باشد. همچنین سن نفت را به لحاظ زمان مخزن شدن را درطیف تغییرات ویسکوزیته سهیم می‌دانند.

ترکیبات مولکولی نفت خام

تعداد ترکیبات مولکولی نفت خام وابسته به سن زمین شناسی آن ، عمق تشکیل آن ، منشا آن و موقعیت جغرافیایی آن متغیر می‌باشد. برای مثال نفت خام Ponca city از Oklahoma شامل حداقل 234 ترکیب مولکولی می‌باشد.

گروههای تشکیل دهنده نفت خام

هیدروکربنها (Hydrocarbons)

هیدروکربنها همانطور که از نامشان مشخص است، شامل گروههایی هستند که ترکیبات ملکولی آنها فقط از هیدروژن و کربن تشکیل شده است. انواع هیدروکربنها عبارتند از :

هیدروکربن‌های پارافینی (پارافینها)

هیدروکربنهای نفتنی (سیکلوپارافینها یا نفتنیکها )

هیدروکربنهای آروماتیک (بنزنوئیدها)

غیرهیدروکربنها (Heterocompounds)

این گروه شامل ترکیباتی غیر از هیدروژن و کربن می‌باشند و عناصری از قبیل اکسیژن ، نیتروژن ، گوگرد ، اتمهای فلزی همراه با هر کدام از اینها و یا ترکیب با همه اینها نظیر Ni ، V می‌باشد.

وزن مخصوص نفت خام

از خواص فیزیکی نفت خام که ارزش اقتصادی نفت خام بر مبنای آن سنجیده می‌شود، وزن مخصوص آن می‌باشد. لذا سنجش و نحوه محاسبه فرمول آن مهم است. اکثر کشورهای جهان ، وزن مخصوص نفت خام را برحسب درجه A.P.I که یک درجه بندی آمریکائی است، محاسبه می‌کنند. مشابه همین درجه بندی و سنجش ، وزن مخصوص نفت خام را در کشورهای اروپائی با درجه بندی Baume محاسبه می‌کنند که از لحاظ مقدار اندکی از درجه A. P.I کمتر می‌باشد.

گردش معکوس در کارگاه آفرینش ، شاید درک آنچه را که بحران انرژی خوانده می‌شود، میسر کند. کل قضیه ، میلیاردها سال قبل و با فرایندهای تبدیلانرژی خورشیدبهآدنوزین تری فسفات (ATP) آغاز شد. کلروفیل‌ها و سایر رنگدانه‌های گیاهان ، انرژی دریافتی از خورشید را برای تبدیل دی‌اکسیدکربن ، آب و مواد معدنی بهاکسیژن وترکیباتآلیانرژی‌دار،بکاربردهوغذایموجوداتکوچکوبزرگازجملهانسان

نفت خام

این متن شامل 95 صفحه می باشد 

دراین جدول عناصر دیگری مانند وانادیوم ، نیکل و اورانیوم با درصد وزنی حداکثر 0.1 در ترکیب نفت خام موجود هستند. بعلاوه در خاکستر نفت خام آثاری از عناصر C r ، Cu ، Pb ، Mn ، Sr ، Ba ، Mo ، Mg ، Ca ، Ti ، Al ، Fe و Si یافت می‌شود که بعضی از عناصر بالا مانند V-Ni-U احتمالا در رابطه با عنصر ارگانیکی اولیه (مادر) بوجود آمده و بعضی دیگر از عناصر مشخصات ژئوشیمیایی سنگ دربرگزیده را نشان می‌دهند.

قابل ذکر است که آثاری از نمک ، آب و سولفید هیدروژن نیز درنفت خام مشاهده می‌شوند.

خواص فیزیکی نفت خام

ویسکوزیته

همانطور که نفت خام ممکن است با دخالت عواملی به رنگهای زرد ، سبز ، قهوه‌ای ، قهوه‌ای تیره تا سیاه مشاهده گردد، لذا ویسکوزیته متغیر را برای آنها خواهیم داشت. بنابراین نفت خام درسطح زمین دارای ویسکوزیته بیشتر بوده و بعبارتی ویسکوزتر است. چون در مخزن زیرزمینی یکی از عوامل دخیل حرارت موجود درمخزن می‌باشد، که همراه با این عامل ، عمق نیز موثر می‌باشد. همچنین سن نفت را به لحاظ زمان مخزن شدن را درطیف تغییرات ویسکوزیته سهیم می‌دانند.

ترکیبات مولکولی نفت خام

تعداد ترکیبات مولکولی نفت خام وابسته به سن زمین شناسی آن ، عمق تشکیل آن ، منشا آن و موقعیت جغرافیایی آن متغیر می‌باشد. برای مثال نفت خام Ponca city از Oklahoma شامل حداقل 234 ترکیب مولکولی می‌باشد.

گروههای تشکیل دهنده نفت خام

هیدروکربنها (Hydrocarbons)

هیدروکربنها همانطور که از نامشان مشخص است، شامل گروههایی هستند که ترکیبات ملکولی آنها فقط از هیدروژن و کربن تشکیل شده است. انواع هیدروکربنها عبارتند از :

هیدروکربن‌های پارافینی (پارافینها)

هیدروکربنهای نفتنی (سیکلوپارافینها یا نفتنیکها )

هیدروکربنهای آروماتیک (بنزنوئیدها)

غیرهیدروکربنها (Heterocompounds)

این گروه شامل ترکیباتی غیر از هیدروژن و کربن می‌باشند و عناصری از قبیل اکسیژن ، نیتروژن ، گوگرد ، اتمهای فلزی همراه با هر کدام از اینها و یا ترکیب با همه اینها نظیر Ni ، V می‌باشد.

وزن مخصوص نفت خام

از خواص فیزیکی نفت خام که ارزش اقتصادی نفت خام بر مبنای آن سنجیده می‌شود، وزن مخصوص آن می‌باشد. لذا سنجش و نحوه محاسبه فرمول آن مهم است. اکثر کشورهای جهان ، وزن مخصوص نفت خام را برحسب درجه A.P.I که یک درجه بندی آمریکائی است، محاسبه می‌کنند. مشابه همین درجه بندی و سنجش ، وزن مخصوص نفت خام را در کشورهای اروپائی با درجه بندی Baume محاسبه می‌کنند که از لحاظ مقدار اندکی از درجه A. P.I کمتر می‌باشد.

گردش معکوس در کارگاه آفرینش ، شاید درک آنچه را که بحران انرژی خوانده می‌شود، میسر کند. کل قضیه ، میلیاردها سال قبل و با فرایندهای تبدیلانرژی خورشیدبهآدنوزین تری فسفات (ATP) آغاز شد. کلروفیل‌ها و سایر رنگدانه‌های گیاهان ، انرژی دریافتی از خورشید را برای تبدیل دی‌اکسیدکربن ، آب و مواد معدنی بهاکسیژن وترکیباتآلیانرژی‌دار،بکاربردهوغذایموجوداتکوچکوبزرگازجملهانساناندیشه‌ورزرافراهممی‌آورند. اینفرایند،همچنینباعثافزایشذخایرمعدنیآلیازقبیلهیدروکربورهایزغالسنگ،نفتوگاز طبیعی می‌شود.

مراحل تشکیل انوع زغال سنگ

زغال سنگازبقایایدرختان،بوته‌هاوسایرگیاهانزندهبوجودمی‌آید.نشوونمایاینگیاهاندردوره‌هاییکهآبوهوایزمینملایمومرطوببود،صورتگرفت.اگرچهبرخیازمعادنزغالسنگ400 میلیونسالقبلودردورهانسانسیلوری ( Silurian ، انسان سیلوری در دوره سوم دوران اول زمین شناسی ظاهر شد. ویژگی این دوره ظهور گیاهان خشکی است.) تشکیل یافته است. اما قسمت اعظم این ذخایر تقریبا 250 میلیون سال پیش و در دوره فوقانی و تحتانی دورانهای کربونیفر ( Carboniferous ، دوره کربونیفر یا زغال‌خیز به بخشی از زمان می‌گویند که به پایان دوران اول زمین شناسی مربوط بوده و از حدود 345 میلیون سال قبل آغاز می‌شود.) پدید آمدند

مقاله خلیج فارس

دانلود مقاله خلیج فارس

این فایل در قالب Word قابل ویرایش، آماده پرینت و ارائه به عنوان پروژه پایانی می باشد

قالب: Word

تعداد صفحات: 17

توضیحات:

خلیج‌ فارس

مقدمه

خلیج‌ فارس از، کم عمق‌ترین دریاهای جهان و در حد فاصل شبه ‌جزیره عربستان و فلات ایران واقع شده است. این دریا از طریق تنگه‌ی هرمز به دریای عمان متصل است و دریای عمان حاشیه‌ی شمال غربی اقیانوس هند را در برمی‌گیرد. خلیج ‌فارس در طول تاریخ از قدیمی‌ترین ایام تا روزگار کنونی از اهمیت و جایگاه ویژه از لحاظ موقعیت و همچنین در مناسبات بین‌المللی برخوردار بوده است. چنان‌که امروز به واسطه‌ی ذخایر عظیم نفت و گاز و نیاز جهانی به این مواد، روزی نیست که مسائل و اخبار مربوط به آن در رأس گزارش‌های خبری نباشد.

این منطقه در طی قرن‌ها به دلیل سواحل طولانی و بنادر و جزایر متعدد به لحاظ تجاری، اقتصادی، نظامی و سیاسی نقش عمده را به خصوص در عرصه‌ی داخلی و خارجی حاکمیت‌هایی که در ایران بر سر کار می‌آمدند، ایفا نموده است. از جمله راه‌های دریایی خلیج‌ فارس، نواحی شرقی را از حوالی رود سند تا غربی‌ترین مرزها که نقطه‌ی اتصال دو رودخانه‌ی دجله و فرات، که اروندرود باشد را در برگرفته و به هم متصل می‌ساخت.

موقعيت نفت و گاز کشور در بازارهاي نفت و گاز جهان

موقعيت نفت و گاز کشور در بازارهاي نفت و گاز جهان

1. ميزان ذخاير بالفعل و بالقوه نفت خام کشور و تاثير تزريق گاز بر آنها

ميزان ذخاير« نفت خام در جاي» کشور حدود 450 ميليارد بشکه تخمين زده مي شود. از اين ميزان، تا پايان سال 1380 جمعاً حدود 54 ميليارد بشکه از مناطق خشکي و دريايي برداشت شده است.

ميزان ذخاير بالفعل نفت خام کشور با توجه به ذخاير کشف شده جديد، حدود 37 ميليارد بشکه است. اين رقم بر اساس گزارش هاي ارائه شده از مناطق خشکي و اطلاعات نگارنده از مناطق دريايي است. ارقام رسمي ارائه شده با توجه به حجم ميعانات گازي و حجم نفت خام بالقوه از حدود 92 ميليارد بشکه تا 130 ميليارد بشکه بوده است.

ميزان ذخاير بالقوه نفت خام ( برداشت ثانويه) کشور حدود 50 ميليارد بشکه است. اين رقم، حدود 5 ميليارد بشکه نفت قابل بهره برداري- که در 50 تاقديس شناخته شده کوچک، واقع شده است ـ را شامل مي­شود که هنوز حفاري اکتشافي در آنها شروع نشده است؛ 45 ميليارد بشکه ديگر نيز در مخازن نفتي شناخته شده واقع شده است.

تنها راه بالفعل نمودن حدود 45 ميليارد بشکه نفت موجود در مخازن ايران، تزريق گاز به ميزان لازم و کافي در آنهاست. ميزان گاز مورد نياز جهت تزريق در اين مخازن به منظور بالفعل نمودن اين ذخاير، حدود 20 ميليارد پاي مکعب در روز است. چنين حجمي از گاز مورد نياز را مي توان از ذخاير پارس جنوبي، پارس شمالي ( مخازن گاز کشف شده G و F واقع در خليج فارس)، گازهاي همراه که قسمت اعظم آن سوخته مي شود و ساير مخازن گاز ايران تامين نمود. بر اساس محسبات مهندسي مخازن انجام شده قبل و بعد از انقلاب، به ازاي تزريق 5/2 تا 4 هزار پاي مکعب گاز مي توان يک بشکه نفت اضافي از مخازن نفتي ايران به دست آورد.

بنابراين اگر قيمت نفت را حدود 24 دلار براي هر بشکه فرض نماييم « قيمت سايه اي» هزار پاي مکعب گاز، حدود 6 تا 10 دلار است. قيمت گاز صادراتي ايران به ترکيه بر اساس قيمت نفت 24 دلار، کمتر از 3 دلار براي هر هزار پاي مکعب در نظر گرفته شده است، ضمن آنکه فاصله آن حدود 1000 کيلومتر دورتر از محل تزريق است. علاوه بر اين، بايد به اين نکته توجه کرد که گاز تزريقي براي نسل هاي آينده باقي خواهد ماند.

ملاحظه مي شود که تزريق گاز در مخازن نفتي، با صرفه ترين نحوه استفاده از آن است. در عين حال، اين روش از نظر اصول، تنها راه صيانت از مخازن نفتي و تبديل نفت بالقوه به نفت بالفعل براي نسل­هاي آينده کشور است.

2. سياستهاي تزريق گاز و مقايسه­اي از ذخاير نفت و گاز ايران با ذخاير نفت عربستان

ذخاير واقعي نفت عربستان حدود 200 ميليارد بشکه است، در حالي که ذخاير نفت و گاز ايران 37 ميليارد بشکه نفت بالفعل و 50 ميليارد نفت بالقوه و حدود 800 تريليون پاي مکعب گاز را شامل مي­شود. در نتيجه، مجموع حجم نفت و گاز ايران حدود 220=133+37+50 ميليارد بشکه ( معادل نفت خام) است. در صورتي که فرض شود ايران روزانه به طور متوسط 5/3 ميليارد بشکه نفت و عربستان به طور متوسط روزانه حدود 10 ميليون بشکه نفت بهره­برداري مي کند در نتيجه در 15 سال آينده، ذخاير نفت ايران در حدود 201=19-220 ميليارد بشکه و ذخاير نفت عربستان حدود 145=55-200 ميليارد بشکه خواهد بود.

ملاحضه مي شود که در 15 سال آينده، ايران در مقام اول و عربستان در مقام دوم از نظر ذخاير نفت و گاز در خاورميانه خواهند بود. لازم به تذکر است ذخاير گازي که احتمالاً در عربستان در فرايند اکتشاف توليد خواهد شد، به مصارف داخلي، شامل توليد برق و تهيه آب آشاميدني ( شيرين سازي آب) خواهد رسيد. ايران نيز امکان کشف ذخاير گازي جديد را داراست.

اعتبار سياسي در منطقه بدون امکانات و توانايي اقتصادي ممکن نيست. از طرف ديگر تقاضاي گاز در جهان در 15 سال آينده به نحو شديدي افزايش خواهد يافت علت اين امر کمبود عرضه نفت در برابر تقاضا از يک طرف و بالا رفتن روند مصرف گاز در سال­هاي آينده مي­باشد. بنابراين ارزش گاز در آن زمان به ميزان بيشتري در مقايسه با ارزش فعلي آن ـ يعني هزار پاي مکعب گاز معادل حرارتي يک ششم قيمت يک بشکه نفت ـ خواهد رسيد. ضمن آنکه بايد توجه داشت که ما نمي توانيم هم روزانه 20 ميليارد پاي مکعب گاز در مخازن خود تزريق کنيم و هم حجم قابل ملاحظه اي از گاز را صادر نماييم.

در اين جا لازم است توضيح داده شود که 800 تريليون پاي مکعب ذخاير گاز ايران، گازهاي همراه نفت و کلاهک گازي مخازن نفتي و مخازن مستقل گازي را شامل مي شود. حجم گازهاي همراه با ميزان نفت استخراجي متناسب است. بنابراين تنها از ميدانهاي مستقل گازي است که مي توان با حجم بالايي گاز استخراج نمود.

بايد توجه داشت که در کشورهاي غربي از هم اکنون برنامه تامين انرژي مصرفي خود را 25 سال آتي، برنامه ريزي مي کنند. بنابراين بايد راه­هاي موجود و مطمئن تامين آن را با کم ترين قيمت ممکن بررسي و برنامه ريزي نمايند. لذا تامين منابع گازي غرب از سال 2015 به بعد ايجاب مي کند که ايران موضوع تزريق گاز را در مخازن خود فراموش نموده و از هم اکنون در راه صادرات گاز به کشورهاي همسايه اقدام کند.

برنامه ريزي شرکت هاي خارجي در تزريق آب به مخازن سيري، درود، سروش، نوروز، سلمان و غيره به جاي گاز، از نمونه هاي روشن در راستاي چنين سياستي است. اين در حالي است که بالاتر بودن ضريب بازدهي نفت از طريق تزريق گاز در مخازن مختلف جهان در مقايسه با آب به اثبات رسيده است.متخصصان شرکت « توتال ـ فيناـ الف» و « شل» در مقالات مختلف خود از طريق کارهاي آزمايشگاهي و عملي نشان داده اند. که حتي تزريق هوا در مخازني که شبيه مخازن ايران است در مقايسه با تزريق آب از بازدهي به مراتب بيش تري برخوردار است. با وجود اين، سياست همين شرکت ها در تجويز تزريق آب به مخازن ايران در چارچوب قرارداد هاي بيع متقابل، موجب شده است که گاز آن مخازن سوزانده شود. مثلاً در حالي که شرکت نفت توتال در مخزن « ابوالبخوش» ابوظبي گاز تزريق مي کند، با تزريق آب در ميدان سلمان موافقت شده است، در حالي که اين دو مخزن (ابوالبخوش و سلمان) در واقع مخزني مشترک و با موقعيتي کاملاً مشابه است. متاسفانه قرار است گاز طبقه خوف ميدان سلمان جهت فروش به ناحيه عسوليه منتقل شود و در مقابل، آب به مخزن سلمان تزريق گردد! همچنين متاسفانه در حال حاضر ميدان هاي سروش و نوروز از طريق آب رواني و تزريق آب، بهره­برداري مي شود و گاز آنها به جزيره خارک جهت فروش منتقل مي گردد! ساير پروژهاي بيع متقابل نيز عمدتاً چنين نقايصي دارند.

3. فقدان سياست روشن منطقه اي و جهاني در بخش نفت و گاز

متاسفانه نه قبل و نه بعد از انقلاب، کوششي جدي براي طراحي سياست روشن منطقه اي و جهاني در بخش نفت و گاز کشور صورت نگرفته است. کشور ما از اين بابت، فرصت هاي زيادي را از دست داده و ضررهاي هنگفتي را تحمل نموده است، به عنوان مثال، عدم برنامه ريزي جهت جلوگيري از انعقاد قرارداد ارسال گاز قطر به دبي ـ که چندين سال قبل از شروع آن، نگارنده مراتب را به استحظار مقامات وقت رساندم ـ نمونه اي از اين موارد است. در آن گزارش نحوه جلوگيري از قرارداد مذکور را از طريق فروش گاز ميدان سلمان ( در مقابل گاز ميدان قطر) که با سرمايه گذاري کمتري قابل اجرا بود، پيشنهاد نمودم، اما متاسفانه اقدامات مقتضي صورت نگرفت. همين امر موجب شد که ارتباط شيخ نشين هاي منطقه که هميشه با يکديگر در زمينه ارسال گاز اختلاف داشتند، بهبود يابد؛ به گونه اي که با ارسال گاز قطر به آن کشور، ضمن بهتر شدن روابط، به برداشت سهميه بيش تر قطر از ميدان گازي مشترک با ايران نيز کمک شد.

لذا بايد ترديد داشت که برنامه ريزي سياسي، فني و اقتصادي انرژي در کشورمان به معني واقعي آن وجود داشته باشد. فروش گاز به کشورها همسايه و نزديک مانند ترکيه، هند و پاکستان بدون توجه به احتياجات داخلي و بدون برنامه ريزي سياست انرژي منطقه اي و جهاني اتخاذ شده است. فقدان چنين سياستهايي موجب مي شود که نتوان ذخاير بالقوه نفت ايران را به ذخاير بالفعل تبديل کرد. بديهي است در چنين وضعيتي، کشور ما از صادر کننده نفت به صادر کننده گاز تبديل خواهد شد که طبعاً هزينه ها و اثراتي بسيار سنگين براي نسل هاي آينده به دنبال خواهد داشت.

4. سوابق استعماري

در دوران قاجار، سفراي کشورهاي بزرگ غربي سياست هاي استعماري خود را از نزديک در ايران پياده کردند، ولي امروزه تحميل سياست هاي مورد نظر غرب به کشورهاي در حال توسعه به شيوه ها و طرق پيچيده تري انجام مي پذيرد. اين ابزارها عبارتند از:

1. فن آوري پيشرفته و تحميل آن به جهان سوم.
2. قدرت مالي وسيع.
3. برنامه ريزي سياسي ـ اقتصادي بلند مدت و پيگيري آن از طرق مختلف.
4. استفاده از وسايل ارتباط جمعي.
5. استفاده از تضادهاي منطقه­اي و تهديد و تشويق کشورهاي ضعيف.
6. استفاده از نهادهاي بين المللي مانند حق وتو جهت اعمال و پياده نمودن سياست هاي سلطه اقتصادي و سياسي.
7. استفاده از وسايل پيشرفته فضايي براي کسب اطلاعات.
8. استفاده از عدم آشنايي به مسائل برنامه ريزي بسيار کلان اقتصادي ـ فني ـ سياسي به وسيله ايجاد رقابت بين کشورهاي صادر کننده نفت و گاز.

روابط نابرابر کشورهاي پيشرفته صنعتي با کشورهاي در حال توسعه، موجب شده است که کشورهاي ضعيف در وضعيتي قرار بگيرند که بالا جبار مواد اوليه مورد نياز کشورهاي ثروتمند را با پايين ترين قيمت عرضه کننده و دانسته يا ندانسته برنامه هاي توسعه اقتصادي و سياسي خود را چنان طراحي نمايند که تعارضي با اهداف کشورهاي پيشرفته صنعتي نداشته باشد. ثمره چنين ساختاري اين بوده است که نه تنها کشورهاي در حال توسعه به فن­آوري هاي بالا دسترسي نيافته اند بلکه تبديل به بازارهاي مصرف براي توليدات کشورهاي صنعتي شده اند.

5. مروري بر موقعيت صنعت نفت ايران در سال هاي قبل از انقلاب و نحوه اعمال مقاصد شرکت هاي عامل نفت

1-5- ايجاد محيط استعماري

مدرسه فني آبادان که مدرسه اي حرفه اي بود در سال 1327 شروع به کار کرد ساليانه تعداد حدود 30 نفر دانش آموز مورد نياز را از طريق کنکور از بين فارغ التحصيلان کلاس يازدهم انتخاب مي شدند. دوره کامل اين مدرسه فني جمعاً 4 سال بود و لذا فارغ التحصيلان اين مدرسه حرفه اي داراي 5 سال ارشديت در مقايسه با مهندسان فارغ التحصيل ساير دانشگاه­هاي داخلي و خارجي بودند. تعدادي از شاگردان سال اول اين مدرسه حرفه­اي به بيرمنگام (انگلستان) اعزام مي شدند و طي برنامه خاصي پس از دريافت مدارک تحضيلي ـ که عموماً در رشته شيمي بود ـ با ارشديت چندين ساله در پست هاي بالا گماشته مي شدند. لازم به تذکر است که اين مدرسه فني تنها در بخش بالادستي درس هاي علمي را آموزش مي دادند ولي تعدادي از فارغ التحصيلان رشته شيمي دانشگاه بيرمنگام در پستهاي بالادستي منصوب شدند.

اين گروه تشکيلاتي به نام « گروه شام مينا» داشتند و پست هاي بالاي شرکت نفت، عموماً در اختيار آنان بود. مدير اکتشاف و توليد، مدير امور بين الملل، مدير پتروشيمي، مدير امور غير صنعتي در جنوب، مدير پروژه IGAT، رئيس پخش، رئيس فروش و صادرات نفت، رئيس تحقيقات و غيره عضو اين گروه بودند.

مدير اکتشاف، توليد، پالايش و پخش شرکت ملي نفت ايران، عضو هيات مديره کنسرسيوم بود و تصميمات اتخاذ شده در جلسات شش ماهه کنسرسيوم را در شرکت ملي نفت ايران پياده مي نمود.

شرکت هاي عامل با اعمال روش تحقير و به کار بردن فشارهاي رواني و شکستن شخصيت و انگيزه ملي و حرفه­اي، به جاي استخدام مهندس نفت و يا مهندسان نزديک به رشته نفت، تعداد 20 نفر از فارغ التحصيلان دانشکده علوم تهران را که اطلاعي از نفت نداشتند استخدام نمودند و پس از سال ها کار در مناطق نفتي و اعزام بعضي از آنان به دوره­هاي چند ماهه، در واقع افرادي نيمه فني تربيت نمودندکه بدون درک اصول علمي مربوطه، هميشه محتاج به کمک افراد خارجي باشند.

از زمان شروع کار دکتر اقبال، فراماسيونرها نيز چندين پست غير فني مانند فروش نفت را در اختيار گرفتند و ارتباط نسبتاً دوستانه­اي با گروه شام مينا داشتند.

2-5- مقاومت­ها و تلاش­ها

علي رغم وضعيت مذکور، نگارنده توفيق آن را به دست آورد که کار پايه­اي ازدياد برداشت از مخازن نفتي ايران را با همکاري مهندسان دلسوز وقت انجام دهد. اين پروژه در سال 1341 به سرپرستي نگارنده شروع شد. با بررسي مخازن هفتکل و آغاجاري به اين نتيجه رسيديم که تزريق گاز در اين مخازن بسيار موثرتر از بهره­برداري طبيعي و يا تزريق آب است.

برای دانلود تحقیق 70صفحه ای ابتدا خرید کنید.

نفت و تاریخچه صنعت نفت

مقدمه : 4

نفت و تاريخچه صنعت نفت : 5

نفت خام : 7

ساختار ترکيبي نفت خام از نظر مواد سازنده آن : 8

فرايندهاي تشکيل نفت و ساختار کروژن : 9

شرايط لازم براي تشکيل نفت : 12

توزيع و نوع ترکيبات نفت خام : 13

انواع نفت خام : 15

دسته بندي نفت خام براساس وزن مخصوص : 17

فصل اول : 18

واحد تقطير در جو و خلاء 18

شرح فرايند واحد تقطير در جو و خلاء 22

برج تثبيت كننده بنزين (Gasoline Stabiliter V.110): 27

برج تفكيك V-112 (Gasoline Splitter) : 27

فصل دوم : 32

شرح فرايند واحد كاهش گرانروي 32

تئوري فرايند 32

شرح عمليات واحد كاهش گرانروي 34

بخش تقطير (Distilation Section) 36

3- برج تثبيت كننده Stabilizer : 39

فصل سوم : 41

شرح فرايند واحد گاز مايع 41

تئوري فرايند : 41

فصل چهارم : 47

شرح فرايند واحد كاستيك مايع 47

فصل پنجم : 49

شرح فرايند واحد سوخت گازي: 49

شرح عمليات : 49

مقدمه :

با توجه به سياست صنعتي شدن هر چه بيشتر کشور ، فروش کمتر نفت خام به منظور جلوگيري از صادرات تک محصولي ، جايگزيتي آن به وسيله ساير مواد ، وجود منابع و ذخائر گاز و نفت و همچنين با توجه به امکانات طبيعي و جغرافيايي کشور ، لزوم توسعه صنعت نفت امري است ضروري که بايد از اولويت بالايي برخوردار باشد به ويژه که از يک طرف با سرمايه گذاري در اين صنعت در بلند مدت , صادرات فراورده هاي نفتي ، محصولات پتروشيمي مي تواند جايگزين نفت خام گردد و از سوي ديگر با توليد هر ماده « پايه » امکان اشتغال به کار تعداد زيادي از افراد جامعه در صنايع پايين دستي وجود خواهد داشت ، به هر تقدير همان طور که مي دانيد از نفت خام فراورده هايي تهيه مي شود که کاربرد و استفاده از آنها مختلف و متفاوت است و مي تواند فعاليت هاي گوناگون صنعتي را به نحوي در بر گيرد که شديداً در مسائل اقتصادي و اجتماعي موثر افتد . پوشيده نيست که بازارهاي داخلي و خارجي اين صنايع عظيم است که چرخ هاي اقتصادي جامعه را در جهت فعاليت و اشتغال عده کثيري از افراد کشور به حرکت درمي آورد .

جروف سه گانه نفت از نظر سياست دو تفکر را متبادر به ذهن مي کند ، نخست ( نابودي ، فقر ، تباهي ) که ناشي از سياست غلط در استخراج و صدور طلاي سياه است و ديگر توجه دولتمردان و سياستمداران جامعه به رسالتي است که در قبال ملت و کشور خود دارند و مآلاً (نيروي خلاق – فر و شکوه – ترقي و تعالي) به ارمغان خواهد آورد که با راهبردي صحيح در جهت توليد و عرضه فراورده هايي باارزش افزوده بالاتر ، موجبات شکوفايي بيشتر اين صنعت را فراهم آورده ، در نتيجه چرخ هاي اين صنعت عظيم در جهت رونق اقتصادي و رفاه جامعه به حرکت درخواهد آمد .

در شرايط کنوني , در کشور ما صنايع نفت و گاز نقش ارزنده اي را در تأمين بيش از 96 درصد انرژي کشور دارد . افزون بر آن ، استفاده از نفت و گاز به عنوان خوراک صنايع پتروشيمي و توليد فراورده هايي با ارزش افزوده سيار بالا نقش مضاعفي را به خود اختصاص داده است .

نفت و تاريخچه صنعت نفت :

نفت « پترول » يا به اصطلاح روغن هاي معدني مخلوطي از هيدروکربورها مي باشد که منابع آن اغلب در اعماق زمين وجود دارد . انگليسي ها کلمه لاتين آن ( پترولئوم ) را پذيرفته اند در صورتي که آلماني ها آن را « اردل » (Erdol) به معناي روغن زميني مي نامند .

اين ماده را از قرن ها پيش به صورت گاز در آتشکده ها يا به فرم قير ( ماده اي که پس از تبخير مواد فرار يا سبک نفت ، از آن باقي مي ماند ) مي شناخته اند به طوري که در کتب مقدس و تاريخي اشاره شده است در ساختمان برج بابل از قير استفاده گرديده و کشتي نوح و گهواره ي حضرت موسي (ع) نيز به قير اندوده بوده است .

بابلي ها از قير به عنوان ماده قابل احتراق در چراغ ها و تهيه ساروج جهت غير قابل نفوذ نمودن سدها و بالاخره جهت استحکام جازها استفاده مي کرده اند . مصري ها در قديم مردگانشان را با آن موميايي مي نموده اند . مردم در ايران ، روماني ، باکو ، هند قبل از ميلاد مسيح به صورت گوناگون اين ماده را مورد استعمال قرار داده اند .

مدت زمان مديدي مورد استعمال نفت براي مصارف خانگي و يا به عنوان چوب کننده بوداما از آغاز قرن شانزدهم ميلادي روز به روز موارد استعمال آن رو به افزايش نهاد تا اينکه در سال 1854 ميلادي ( در شهر گايسي در اروپاي مرکزي ) دو نفر داروساز وجود يک فراکسيون سبک قابل اشتعال را در روغن زميني تشخيص دادند و همچنين به کمک تقطير , مواد ديگري به دست آوردند که براي ايجاد روشنايي به کار مي رفت . براساس اين کار آزمايشگاهي بود که بعداً دستگاه هاي عظيم تصفيه نفت طرح ريزي و مورد بهره برداري قرار گرفت .

صنعت نفت با احداث چاه نفت دارک در منطقه پنسيلوانياي اتازوني در 27 اوت 1859 ميلادي با توليد روزانه 1600 ليتر آغاز شد . اين صنعت ابتدا در برخي کشورها مانند کانادا ، روسيه ، ايتاليا و سپس با گذشت چند دهه ، دامنه اکتشاف آن به منطقه خاورميانه و خاور دور گسترش يافت .

در پنجم خرداد 1287 شمسي مطابق با 26 مي 1908 ميلادي گروهي از مکتشفين پس از هفت سال تفحص در تپه ها و کوه هاي جنوب غربي ايران بالاخره ثمره زحمات و کوشش خود را در مسجدسليمان واقع در دامنه ي جبال زاگرس و يا بهتر در کوه هاي بختياري يافتند و بدين ترتيب از اين تاريخ صنعت نفت ايران پا به عرصه وجود گذاشت . ساختمان اولين خط لوله به طول 163 مايل بين مسجدسليمان و آبادان تشکيل يک پالايشگاه در جزيره آبادان داد که مدت سه سال طول کشيد و نخستين جريان نفت به پالايشگاه در سال 1911 ميلادي صورت گرفت .

يکي از مناطق سرشار از ذخائر نفت و گاز منطقه خليج فارس مي باشد . هشت کشور ايران ، عراق ، کويت ، عربستان ، قطر ، امارات عربي متحده ، بحرين و عمان به عنوان کشورهاي ساحلي خليج فارس ، حدود %65 ذخائر نفت و %32 ذخائر گاز جهان را در اختيار دارند . در اين ميان ايران با %21 تريليون متر مکعب داراي بيشترين ذخائر نفت در منطقه مي باشند .

نفت خام :

نفت خام ماده اي است تيره رنگ که در طبيعت به صورت مايع و جامد يافت مي شود که مخلوطي از هيدروکربن هاي مختلف مي باشد . قسمت اعظم مواد تشکيل دهنده نفت شامل آلکانها ( هيدروکربن هاي زنجيري سير شده يا اشباع ) و هيدروکربن هاي آروماتيک مي باشند . نفت خام همچنين داراي ترکيباتي از عناصر گوگرد , اکسيژن ، نيتروژن و مقدار کمي ترکيبات معدني و فلزات مي باشد . بديهي است که نسبت اين مواد در نفت استخراج شده از نقاط مختلف زمين متفاوت است و ترکيبات محتلف نفت خام بنا بر موقعيت محلي ميدان نفتي و زمان تشکيل آن و حتي بنا بر ژرفاي منبع متعددند ، چنانچه نفت دو چاه نزديک به هم مشخصات يکساني ندارند ، مثلاً برخي چاه ها نفت سفيد سبکي توليد مي کنند که حتي به طور مستقيم نيز مي توان از آن استفاده کرد ، در صورتيکه نفت خام برخي از چاه ها سنگين و به آسفالت شبيه است .

فلزاتي که اغلب در نفت خام وجود دارد ، نيکل ، سديم ، واناديم و آهن مي باشند که به مقدار کم در نفت خام وجود دارند . زمين شناسان تقريباً متفق القولند که اين مواد آلي طي قرن ها بر اثر تجزيه و فشار موجودات ريز دريايي به نام پلاکتون ها و احتمالاً گياهاني که در ته درياها و درياچه ها و مرداب ها جمع شده و مدفون شده اند ، بر اثر فشار ، حرارت ، کاتاليزور و باکتريهاي تبديل کننده به وجود آمده اند ، اين مواد به وسيله تشکيل رسوبي دائم از ذرات ريز و غيرقابل نفوذ مثل گل رس ، آهک و غيره در محل خود حفظ شده اند و دگرگوني هاي زمين سبب روان شدن و تراکم آن در مخازن زيرزميني شده است .

نفت تشکيل شده به علت مايع بودن و همچنين به علت خاصيت موئينگي محيط خود از خلال سنگ ها گذشته ، زير يک طبقه غيرقابل نفوذ ، در بالاترين قسمت يک چين خوردگي که طاقديس ناميده مي شود ، ذخيره مي گردد . يکي از تئوري هايي که بع طور ساده براي تشکيل نفت خام بيان مي شود اين است که مواد آلي در اثر حرارت و فشار تقطير شده اند و به صورت نفت درآمده اند .

چند نوع نفت خام از همين طريق در آزمايشگاه تهيه شده که منشأ آنها در انواع نفت خام استخراجي از قشر زمين يافت گرديده است . نظريه دوم اين است که تغييرات ماده ي آلي براي تبديل به نفت ممکن است حتي در درجه حرارت معمولي و فشار نزديک به اتمسفر انجام پذيرد و در مجموع نفت خام به صورت مايع است و معمولاً در محل اوليه خود باقي نمي ماند و بنابراين نمي تواند در شرايط عمل توليد آن مطالعه نمود . نفت خام غالباً مسافت قابل ملاحظه اي را به صورت طولي و عمودي در صخره ها طي مي کند و در نتيجه محل اصلي تشکيل آن معلوم نيست .

ترتيب طبقات موادي که در چاه هاي نفت قرار دارند ، براساس چگالي آن مواد مي باشد به طوريکه گاز که سبک ترين آنهاست در طبقه رويي و آب و نمک که سنگين ترين آنهاست در طبقه زيرين قرار مي گيرد .

ساختار ترکيبي نفت خام از نظر مواد سازنده آن :

همان طور که گفته شد ، نفت خام مجموعه وسيعي از انواع ترکيبات آلي را شامل مي گردد که قسمت عمده آن را هيدروکربن ( به صورت اشباع و يا غير اشباع ) و قسمت ديگر را غيرهيدروکربن تشکيل مي دهند . مواد آلي راسب در رسوبات زمين به ماکرومولکول هاي غيرقابل حل ( کروژن ) در حلال هاي آلي ، تبديل مي شوند که تحت فرآيندهاي ژئوشيميايي و تحمل حرارت به نفت خام سيال تبديل مي گردند .

مواد آلي قابل حل در حلال هاي آلي را اصطلاحاٌ بتومن مي نامند . به عبارت ديگر بتومن همان هيدروکربن هاي سيال ( نفت خام ) است که از سنگ منشأ توليد و در سنگ مخزن تجمع مي يابد .

هيدروکربن هاي موجود در نفت خام و يا مواد آلي استخراج شده از سنگ هاي رسوبي (بتيومن) به زير گروه هاي ديگر تقسيم مي شوند ، که عبارت است از هيدروکربن هاي زنجيره اي سير شده و سير نشده ( پارافين ها و اولفتينها ) و هيدروکربورهاي حلقوي اشباع و غير اشباع (سيکلو پارافين ها ) و حلقوي غير اشباع کامل ( آروماتيک ها ) .

فرايندهاي تشکيل نفت و ساختار کروژن :

بررسي و مطالعات مواد آلي موجود در سنگ هاي رسوبي ، نفت هاي خام و زغال سنگ نشان داده است که مجموعه وسيعي از ترکيبات آلي با ساختارهاي گوناگون ( مانند ليپيدها ، پروتئين ها ، کربو هيدرات ها و ليگنين ها ) را شامل مي شوند .

از مواد آلي راسب در لايه هاي رسوبي فقط يک درصد آنها قابليت تبديل به سوخت هاي فسيلي را دارند و بقيه مواد آلي بر اثر فرآيندهاي اکسيداسيون و فعاليت هاي تجزيه و به صورت گاز CO2 به اتمسفر زمين برگشت داده مي شوند ، بنابراين تاريخچه چگونگي توليد نفت از يک سنگ مادر تابعي است از زمان , درجه حرارت و افزايش عمق دفن شدگي رسوبات ، از آنجائيکه تغيير و تبديلات فيزيکي و شيميايي در طول رسوب گذاري و بعد از آن به صورت فرآيندهاي مجزا رخ نمي دهند ، لذا عواملي که موثر بر روي فرآورده هاي حاصل از مواد آلي هستند ؛ طبيعتاً بر روي قسمت هاي معدني سنگ رسوبي نيز اعمال مي شود ( فرآيندهايي مانند تخريب ميکروبي در مراحل ابتدايي رسوبگذاري و پس از آن دما و فشار ) .

طبيعت و فراواني مواد آلي ، با فاصله کوتاهي بعد از رسوب گذاري ، مي تواند رفتارهاي گوناگوني با فازهاي معدني داشته باشند . ساختار کاني ها و نوع ترکيبات آنها مي تواند تاثير گذاري شديدي بر روي توزيع و چگونگي اجزاء مواد آلي در اعماق سکانس هاي رسوبي داشته باشند . تکامل مواد آلي از زمان رسوب گذاري تا انتهاي مرحله گاز زدايي طي مراحل مختلف صورت مي گيرند که عيارتند از : دياژند ، کاناژند و متاژند .

الف ) مرحله دياژند :

لايه هاي راسب در محيط هاي دريايي داراي مقادير زياد آب ، مواد معدني ، مواد آلي مرده و مقادير متنابهي از ميکرو ارگانيزم هاي زنده مي باشند . چنين مخلوطي در ابتداي رسوب گذاري طبيعتاً متعادل بوده و فرايندهاي گوناگون شيميايي و فيزيکي – شيميايي ، بر آنها حاکم خواهد بود . بنابراين در مرحله دياژند و فرآيندهاي ( آزاد شدن مولکول هاي ناپايدار ) صورت مي گيرد که مستقيم به حالت تعادل ميل کند . اين تغييرات از چند متري رسوبات تا چند صد متري رخ مي دهد ( در مواردي تا دو هزار متري رسوبات مرحبه دياژند نيز تشخيص داده شده است ) .

با گذشت زمان و افزايش عمق رسوبات ، مواد آلي براي نيل به پايداري بيشتر ناچاراً تحت فرآيندهايي نظير از دست رفتن گروه هاي عاملي ، آزاد شدن ترکيباتي مانند دي اکسيد کربن ، متان ، هيدروژن سولفوره ، نيتروژن و آب قرار گيرد . در اين مرحله توليد گاز متان ( که منشاء بيولوژيکي دارد ) نيز ممکن است به مقدار زيادي توليد شود .

ب ) مرحله کاتاژند :

با افزايش دما و فشار در رسوبات ، شکستن پيوندهاي کربن – کربن يا جدا شدن زنجيره آليفاتيکي در بين مواد آلي صورت مي گيرد و در نتيجه فرآيندهاي ممتد گراکنيگ توليد هيدروکربورهاي مختلف از کروژن رخ مي دهد و فرآورده هاي سيال ( با ساختارهاي متفاوت يعني نفت خام ) حاصل مي شود . همراه اين توليدات مولکول هايي از هيدروکربورهاي حلقوي (معمولاً ا شباع و سه تا شش حلقه اي) در محدوده کربني (C15 – C35) به صورت بيوژنيکي آزاد مي شوند که از لحاظ ترموديناميکي پايدار بوده و ساختار شيميايي آنها تحمل تغييرات زيادي نمي گردند . به اين ترکيبات بيومارکدها و يا فسيل هاي ژئوشيميايي مي گويند .

ج ) مرحله متاژند :

بعد از توليد حداکثر هيدروکربورهاي مايع و نفت ميعاني ، نوبت به توليد گاز متان مي رسد . در اين مرحله کروژن شروع به شکل گرفتن به صورت حلقه هاي آروماتيکي منظم مي نمايد که حاکي از پايان توليد هيدروکربورهاي مايع است . از اين مرحله به بعد حداکثر توليد کروژن فقط معطوف به فرآورده هاي گازي ( به وبژه گاز متان ) خواهد بود .

پايداري متان با افزايش درجه حرارت تغيير نمي کند و تا دماي 550 درجه سانتيگراد را نيز به خوبي تحمل مي کند و به حالت گاز باقي خواهد ماند . تنها امکان تخريب گاز متان به وسيله سولفور و سولفيدها است که در بعضي از موارد در مرحله متاژند رخ مي دهد .

به طور خلاصه مي توان گفت که در طي فرآيندهاي مختلف تشکيل نفت ، ابتدا ترکيبات موجود در بدن جانداراني مانند فيتوپلانکتون و زئوپلانکتون ( از قبيل ليگنين ها ، کربوهيدرات ها ، پروتئين ها و ليپيدها ) در طي مرحله دياژند تخريب شده و ملکول هاي فرار آنها مانند : H2O,CH4,NH3,CO2 آزاد مي گردند .

بعد از بين رفتن ملکول هاي سبک ، مجموعه ترکيبات آلي به صورت پليمرها ، اسيد فلديک و اسيد هيدميک درمي آيند . در مرحله بعدي اين ترکيبات به مجموعه متراکم و غيرقابل حل در حلال هاي آلي تبديل مي گردند که کروژن ناميده مي شود . شکستن کروژن در مرحله کاتاژند و توليد هيدروکربورهاي سيال با جرم ملکولي پايين و متوسط منجر به توليد نفت خام مي گردد . اگر شرايط دفن رسوبات و افزايش دما ادامه داشته باشد ، در مرحله نهايي با افزايش دما در سنگ مادر عمل کراکينگ تقريباً کامل شده و قسمت عمده ترکيبات به گازهاي کم کربن متان و اتان مبدل شده و مخازن هيدروکربوري از نوع گازي را به وجود مي آورند .

شرايط لازم براي تشکيل نفت :

مجموعه فرآيندهايي که منجر به تشکيل نفت خام مي شود ، حاصل فعل و انفعالات پيچيده شيميايي است که طي ميليون ها سال رخ داده و امروزه بشر به راحتي مي تواند از مخازن آن بهره برداري نمايد . شرايط مناسب و لازم براي تشکيل و دستيابي به نفت ختم عبارتند از :

الف )وجود سنگ مادر يا سنگ منشأ

ب ) مسيرهاي مناسب جهت مهاجرت هيدروکربورها

ج ) سنگ مخزن متخلخل و تراوا با پوش سنگ خوب

اگر اين شرايط در يک حوض رسوبي فراهم باشد فرآيندهاي تجمع مواد آلي ، زايش و مهاجرت هيدروکربورها منجر به توليد نفت خام در آن حوضه مي گردد .

الف ) سنگ مادر يا سنگ منشأ :

واحد يا واحدهايي از لايه هاي رسوبي که غني از مواد آلي باشد و توانايي توليد هيدروکربورهاي سيال يا گازي زا در طول زمان و در شرايط مناسب را داشته باشد سنگ منشأ ناميده مي شود . زايش هيدروکربورها از اين سنگ مادر و در ادامه مهاجرت آنها به سنگ مخزن مي تواند تجمع نفت خام را باعث شود . شرايط لازم و کافي براي يک سنگ مادر مناسب عبارت است از : مقدار مواد آلي ، نوع مواد آلي ( نوع کروژن ) و ميزان بلوغ و پختگي مواد آلي .

از آنجائيکه لايه هاي رسوبي عهد قديم در سرتاسر دنيا در شرايط متفاوتي نهشته شده اند لذا مقدار مواد آلي موجود در آنها کاملاً متغير خواهد بود . بسياري از سنگ هاي مادر حاوي مواد آلي بسيار خوبي بوده در حاليکه سنگ هاي مادر ديگري نيز وجود دارند که داراي مقدار بسيار کمي مواد آلي مي باشند .

پيگمان هاي رنگي مانند هموگلوبين ( خون در مهره داران و سبزينه در گياهان ) از ترکيبات پورفيريني مي باشند که در گياهان و جانوران زنده متراکم مي باشند . درپاره اي از نفت هاي خام نيز ترکيبات پورفيريني از اسکلت مشابه به پورفيرين جانوري و گياي دارد ديده شده اند که مسلماً گواه سرچشمه بيولوژيکي اين مواد مي باشند . پورفيرين هاي فسيلي برخلاف انواع عهد حاضر در ساختمان خود اغلب داراي يک يون فلزي نظير نيکل و يا واناديم مي باشند .

توزيع و نوع ترکيبات نفت خام :

نفت خام مخلوط پيچيده اي است که اصولاً از هيدروکربن ها تشکيل شده است و فقط مقدار کمي ناخالصي غيرهيدروکربوري در آن وجود دارد . هيدروکربورهاي نفت از گاز متان تا C140 ( در نفت هاي سنگين و واکسي ) را شامل مي گردد . شناسايي ساختار شيميايي ترکيبات موجود در نفت خام براساس يافته هاي تجزيه اي از ديدگاه هاي مختلف مورد بررسي قرار مي گيرد . روشهاي تجزيه اي گاهي تکيه بر شناسايي تک تک ترکيبات دارد و از طريق به کارگيري تکنيک هاي تقطير ، کروماتوگرافي مي توان اجزا تشکيل دهنده را جداسازي و شناسايي نمود . از ديدگاه هاي پالايشي مي توان از روش تقطير ( در پالايشگاه ها ) برش هاي مختلف را تهيه نمود . در موارد ديگر با به کارگيري غربال هاي ملکولي مي توان گروه هاي مختلف شيميايي را جداسازي و با استفاده از آناليز دستگاهي مانند کروماتوگرافي گازي و طيف سنجي جرمي شناسايي ترکيبات را از از لحاظ کمي و کيفي انجام داد . برش هاي به دست آمده به وسيله تکنيک هايي مانند کروماتوگرافي ستوني مجدد مورد جداسازي ، ارزيابي و شناسايي قرار مي گيرند . براساس روش هاي جداسازي و شناسايي ترکيبات آلي موجود در نفت خام و بيتومن ، مي توان ساخنارهاي زير را در آن ها تعيين نمود :

الف ) هيدروکربورهاي اشباع ( پارافين )

ب ) هيدروکربورهاي حلقوي اشباع ( نفتن )

ج ) هيدروکربورهاي غير اشباع ( آروماتيک )

د ) هيدروکربورهاي غير اشباع زنجيره اي که در اکثر نفت هاي خام شناخته شده وجود ندارد و يا بسيار کم است .

مقدار درصد کربن در نفت خام بين 70 تا 80 و هيدروژن بين 10 تا 14 درصد تغيير مي کند . هر چه نسبت H/C در نفت خام کمتر شود ، نفت داراي ترکيبات سنگين تري خواهد بود . قسمت غيرهيدروکربوري نفت شامل ترکيبات آلي گوگردي ، اکسيژن و نيتروژن دار مي باشد .

الف ) گوگرد :

عنصر گوگرد مي تواند به حالت آزاد در نفت خام وجود داشته باشد ولي ترکيبات آلي گوگرد دارمانند تيوفن ، گاز H2S ، سولفورها ، دي سولفورها نيز در نفت خام يافت مي شوند . وجود ترکيبات گوگرد دار در نفت خام سبب خوردگي ابزار ، ادوات ، خطوط لوله و حتي قسمت هاي مختلف موتور مي گردد .

ب ) ترکيبات اکسيژن دار :

مقدار درصد اکسيژن در نفت هاي خام از 3 درصد تجاوز نمي کند و اغلب در ساختمان ملکول هاي سنگين ( برش رزين و آسفالتن ) به حالت ترکيب يافت مي شوند . ترکيبات اکسيژن دار نفت شامل اسيدها و فنل ها و کتون ها مي باشند . مواد اشباع نشده ( حلقه هاي آروماتيکي ) و اکسيژن دار روغن هاي نفتي آسفالتن را تشکيل مي دهند که داراي مقداري گوگرد نيز هستند .

ج ) ترکيبات نيتروژن دار :

مواد ازت دار نفت خام شامل پيرپرين ، کنيرمين و آمين ها مي باشند . مقدار کل نيتروژن نفت خام بين 5/0 تا 7/1 درصد است . ترکيبات نيتروژن و اکسيژن دار معمولاً در برش هاي نفت خام و در داخل گروه هاي رزيني و آسفالتني يافت مي شوند که جزء غيرهيدروکربورهاي نفت محسوب مي شوند .

شامل ورد 50صفحه ای استاندارد